WärtZ | MVRDV

A former business park alongside the railway station in the Dutch city of Zwolle will soon become a vibrant innovation district, thanks to plans assigned by area developer AM and developed by a team including MVRDV, Orange Architects, and LOLA Landscape Architects. Introducing around 850 homes, of which roughly 30 percent will be social housing, the project also includes educational institutions, workspaces for creative industries, catering, and a variety of neighbourhood facilities. The centrepiece of this new district will be the transformed former factory and warehouse of the Wärtsilä hall, with its characteristic undulating roof topped by a hovering timber apartment block. 

The masterplan is named WärtZ, an acronym that references the Wärtsilä hall while standing for the words wild, art, raw, tech, and Zwolle. Designed for area developer AM, the plan emerges from the Municipality of Zwolle’s development framework for the station zone, which sets high ambitions in the areas of energy, mobility, circularity, and climate, as well as the development principles outlined by the Dutch railway company Nederlandse Spoorwegen (NS). Covering a total area of 9.5 hectares, WärtZ comprises three distinct areas: to the east, close to the station is Spoorpark; to the west is Lurelei, with buildings designed by Orange Architects; and in the centre is the Werkplaatsen, with buildings designed by MVRDV. 

The Wärtsilä hall, a factory and warehouse building that was originally designed by Gert Grosfeld in 1998, sits in the very centre of the district. Standing out as the largest building in the masterplan, its undulating roof will become a visual marker of the area; it will provide an element of continuity while the character of everything below, around, and even above this roof is transformed. MVRDV’s design will allow the hall to host innovative startups and creative companies, as well as educational and research institutions. 

Above the roof, a hovering wooden apartment block will form a dramatic addition to the building, solidifying the Wärtsilä hall as the anchor of the new district. This communicates the district’s ambition to provide a counterpoint to the historic city centre of Zwolle, with the eye-catching apartment block mirroring the unconventional rooftop extension of the Museum De Fundatie. This relationship is further reinforced by the addition on the roof of the Dikke Vette Gouden Vredesduif (Big Fat Golden Dove of Peace), a statue by Marte Röling. Three originals of this artwork were produced by the artist in 2002; after years in obscurity, one of these is now being returned to a public place to look out to its doppelganger, which since 2010 has occupied the roof of the museum 500 metres away. 

“I consider WärtZ as the daring sister of the historic city centre”, says Doeschka Bos, development manager at AM. “The mix of housing typologies, education, facilities, and functions ensures a strong social fabric and opportunities for everyone. Entrepreneurs, educational institutions, the Spoorzone Zwolle Innovation District foundation and new Zwolle initiatives have all been involved in the planning process from the outset. We therefore ensure that the innovative ecosystem that was intended gets off the ground and comes to life immediately.” 

“I think it is fantastic to breathe new life into this industrial area for AM, together with Orange Architects and LOLA Landscape Architects,” says MVRDV founding partner Jacob van Rijs. “MVRDV already has a number of transformations to its name, from our Roskilde Rock Campus to Tripolis Park in Amsterdam. This provided a lot of knowledge about how we can 

repurpose existing buildings in the most sustainable way possible. The Wärtsilä hall, with the new wooden residential building on top, is a good example of sustainable repurposing and densification in the city.” 

In addition to the Wärtsilä hall, MVRDV’s contribution to the plan includes three mixed-use buildings, with offices on the lower levels and housing above. Clad in brick, these structures reference the hall’s roof with the curving lines that cap their ground floor windows. These, along with the Orange-designed residential buildings in Lurelei, sit within the green landscape designed by LOLA Landscape Architects. In this design, parts of the public space are returned to nature, in line with the principles of urban rewilding. 

Taking advantage of its proximity to Zwolle’s station, WärtZ gives priority to walkers, cyclists, and public transport users, with attractive slow-traffic routes, multifunctional hubs for parking both cars and bicycles, a wide range of shared transport, and a Bicycle Innovation Centre. The plan fits in with the ambitions of NS and the Municipality of Zwolle for a healthy and car-free neighbourhood. 

WärtZ thus has the ambition not only to create a vibrant “second city centre” on the south side of the station, but also to become an example for the whole of the Netherlands. From the goal of giving Zwolle the greenest inner-city station area in the Netherlands, to the emphasis on circular, low-carbon strategies such as reusing buildings and bio-based materials, to the introduction of sustainable mobility, WärtZ will be a standard-bearer for such “station zones” nationwide. 

The WärtZ innovation district will be realised in phases in the coming years. The realisation of the first phase is expected to start in 2025. 

[NL]

Gebiedsontwikkelaar AM en een team van ontwerpers met MVRDV, Orange Achitects en LOLA Landscape architects is door NS en de gemeente Zwolle om het voormalige bedrijventerrein bij het NS station in Zwolle ontwikkelen tot levendig innovatiedistict, genaamd WärtZ. Het winnende plan bestaat uit zo’n 850 woningen voor alle leeftijden, waarvan circa 30 procent sociale woningbouw zal zijn. Daarnaast komen er onderwijsinstellingen, werkruimtes voor creatieve makers, horeca en buurtvoorzieningen. In het gebied komt een bruisend spoorpark met de karakteristieke Wärstsilä-hal als kloppend hart. 

Het terrein ondergaat de komende jaren een ruimtelijke en programmatische transformatie binnen de kaders van het Ontwikkelkader voor de hele Spoorzone en de Nota van Uitgangspunten voor de deelgebieden van NS. De gemeente Zwolle heeft grote ambities op het gebied van onder meer energie, mobiliteit, circulariteit en klimaat opgenomen. Het gebied is door het Rijk aangewezen als één van de zeventien NOVEX-gebieden voor grootschalige woningbouw. 

De naam WärtZ (Wild, Art, Raw, Tech en Zwols) weerspiegelt de sfeer van het nieuwe innovatiedistrict en refereert aan de bestaande Wärtsilä-hal met zijn typerende, golvende dak. Dit transformatie-ontwerp van MVRDV wordt het nieuwe icoon van deze toekomstige place-to-be. Het dak wordt beeldbepalend in WärtZ. Daarboven, daaronder en daaromheen verandert er veel. De hal zelf gaat ruimte bieden aan innovatieve startups, creatieve bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Daarnaast vormt de centrale hal het podium voor evenementen dat kan openen naar het plein. Op de Wärtsilä-hal komt een spectaculair houten appartementengebouw. Tussen de hal en deze opbouw wordt een openbaar toegankelijk dek aangelegd waarvandaan bezoekers een 360 graden uitzicht hebben over het golvende dak van de hal, de uiterwaarden van de IJssel en de binnenstad van Zwolle. Dit gebouw zet de toon voor WärtZ als circulaire, duurzame en groene tegenhanger van de historische binnenstad. 

Op het kenmerkende golvende dak van de hallen prijkt straks een beeld van Marte Röling, de Dikke Vette Gouden Vredesduif. Dit beeldhouwwerk, een van de drie originelen die de kunstenaar in 2002 produceerde, wordt nu na jaren in de vergetelheid teruggebracht naar een openbare locatie. Het kijkt vanuit zijn positie op de Wärtzilä-hal uit naar zijn tegenhanger op het dak van Museum De Fundatie, 500 meter verderop. 

Naast de Wärtsilä-hal heeft MVRDV drie gebouwen voor gemengd gebruik ontworpen met woningen en werkruimtes om het centrale deel van WärtZ, bekend als Werkplaatsen, te completeren. Ten westen hiervan ligt het deelgebied dat Lurelui heet, ontworpen door Orange Architects. 

‘Ik vind het fantastisch om voor AM en samen met Orange Architects en LOLA Landscape Architects dit industriële gebied nieuw leven in te blazen,’ zegt Jacob van Rijs, mede-oprichter van MVRDV. ‘Als MVRDV hebben we al een aantal transformaties op onze naam staan, van de Roskilde Rockcampus tot Tripolis Park in Amsterdam. Dat leverde veel kennis op over hoe we op een zo duurzaam mogelijke wijze bestaande gebouwen een nieuwe bestemming kunnen geven. De Wärtsilä-hallen met daar bovenop het nieuwe houten woongebouw is een mooi voorbeeld van duurzaam herbestemmen én verdichting in de stad.’ 

Doeschka Bos, ontwikkelingsmanager bij AM: “Ik typeer WärtZ als het stoute zusje van het historische stadscentrum. De mix aan woontypologieën, onderwijs, voorzieningen en functies zorgt voor een sterk sociaal en robuust weefsel en kansen voor iedereen. Ondernemers, onderwijsinstellingen, de stichting Innovatiedistrict Spoorzone Zwolle en nieuwe Zwolse initiatieven worden van meet af aan betrokken in de planvorming. We zorgen dat het bedoelde, innovatieve ecosysteem meteen goed van de grond komt en gaat leven.” 

De openbare ruimte van WärtZ stimuleert ontmoeting én brengt mensen dichter bij de natuur. Het landschapsontwerp van LOLA Landscape Architects is gebaseerd op de principes van ‘urban rewilding’, waarmee delen van de openbare ruimte aan de natuur teruggegeven worden. Wat nu nog grotendeels asfalt is, wordt onderdeel van een groot natuurlijk ‘canvas’ voor makers, bewoners en bezoekers. Ook de compacte woongebouwen van Orange Architects in de zone Lurelui, worden in dat wilde, groene canvas opgenomen. 

WärtZ geeft voorrang aan wandelaars, fietsers en gebruikers van het openbaar vervoer, met aantrekkelijke langzaam-verkeer routes, multifunctionele (parkeer)hubs, een breed palet aan deelvervoer, een Fiets Innovatie Centrum en dit in de nabijheid van NS Station Zwolle. Het plan past bij de ambities van NS en de Gemeente Zwolle voor een gezonde en autoluwe wijk. De ambitie is zelfs om het groenste binnenstedelijke stationsgebied van Nederland te realiseren. Het historische centrum van Zwolle krijgt met Wärtz een eigentijds tweede stadshart aan de zuidzijde van het station. 

De totale oppervlakte van het te ontwikkelen gebied is 9,5 hectare en bestaat uit de deelgebieden Lurelui, Spoorpark, Hallenplein met Wärtsilä-hal en Werkplaatsen. Het innovatiedistrict wordt de komende jaren in fases gerealiseerd. Naar verwachting kan in 2025 worden gestart met de realisatie van de eerste fase. 

Architects (Lurelei zone): Orange Architects Landscape architect: LOLA landscape architects Structural engineer: Pieters Bouwtechniek MEP / Building Physics: DGMR Cost calculation: Skaal Programming: Skonk Others advisors & partners: RHDHV, Mobycon, Kickstad, Skonk, Tenman, De Stadstuin, Stepforward, Kwirkey, ’tIdee! 

Director: Frans de Witte 

Design Team: Fedor bron, Mick van Gemert, Karin Houwen, Daniele Zonta, Anna Brockhoff, Nick Boer, Gabriel Perucchi, Roos van den Toorn 

Photography: MVRDV Winy Maas, Jacob van Rijs, Nathalie de Vries